کانیها
کانی مادهی طبیعی، غیرآلی، بلوری و جامد است که در ترکیب سنگهای پوستهی زمین یافت میشود. برخی کانیها از یک عنصر بیآمیغ و بسیاری از آنها از دو یا چند عنصر راست شدهاند. باب هر صورت، کانیها ترکیب شیمیایی معینی دارند.
واژهی کانی از واژهی فارسی کان گرفته شده است که در لسان عربی به ثانیه معدن گفته میشود. بنابراین، کانی به سمت مادهای گفته میشود که به طور طبیعی از معدن(کان) به سمت دست میآید و معدن بخشی از پوستهای زمین است که در آنجا به سمت اندازهی چشمگیری، کانی یافت میشود. موادی بسان شیشه، چینی، آلیاژهای گوناگون، که انسان آنها را اسم است، و موادی مانند مروارید صدف، استخوان، عاج و بسیاری دیگر، که جانداران میسازند، کانی نیستند.
ویژگیهای کانیها
کانیها چیزهای همگنی هستند؛ یعنی، ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی همهی ذرههای سازندهی آنها، یکسان است. برای مثال، اگر یک پاره هالیت(نمک خوراکی) را به ذرههای بسیار کوچکی بشکنیم، همهی ذرههای به ید آمده، مزهی شوری دارند، به سادگی در آب اسم می شوند و دیگر ویژگیهای نمک را نشان میدهند.
کانیها مواد بلوری و جامدی هستند؛ یعنی، ذرههای سازندهی آنها بر اصل آراستگی و قانون معینی کنار هم قرار گرفتهاند؛ به سمت نحوی که، همهی سطحهای بیرونی یک کانی، صاف است. شکل بلوری و منظم کانیها از آرایش اتمها و مولکولهای درونی آنها ناشی میشود.