مکاتبة پسر سینا و ابو سعید ابو الخیر
معرفى اجمالى
« مکاتبة ابن سینا و ابو سعید ابو الخیر»، رسالهاى است به زبان عربى و بیانگر شبههاى از طرف ابو سعید، باب زمینه دَوْر بودن قیاس و تاخت پاسخ از بو على.
قالب
رساله، بسیار کوتاه و فاقد باببندى و فصلبندى است.
گزارش فحوا
سؤالى که ابو سعید مطرح کرده است، چنین است: حرف تدقیق به اینکه در قیاس، غرض، وصول به علم به نتیجه است، پس علم، تابع تاخت مقدمه قیاس؛ یعنى صغرا و کبرا است که معلوم هستند. در این میان، شکل اول نیز عمده قیاسات بوده و تاخت شکل دیگر بدان بازگشت مىیابند، لکن سؤال این است که چطور ما بدون بیرق به سمت جزئیات کلى، علم به خود کلى پیدا کنیم، باب حالى که علم به سمت شىء کلى بدون علم به جزئیاتش مکن نیست.
شیخ الرئیس، در جواب، این مقدمه را رد مىکند که حتماً علم به شىء کلى باید همراه با علم به مقدماتش باشد، زیرا از شرایط احکام کلیه نیست که یقین بدان مقتنص از جزئیاتش باشد و آنچه که اینگونه اقتناص شده باشد( از راه استقراء)، مورد وثوق نخواهد بود، مگر بعد از استیفاى شرایط...
بو على، در ادامه، جواب دیگرى را به سمت چهره دیگر به این سؤال مىدهد؛ بو على معنى استقراء را در اینجا، حکم کلى به ایجاب و سلب، به خاطر وجود آن حکم در جزئیات آن کلى، بیان مىکند و مىگوید: ثانیه حکم به حد اکبر براى حد اوسط، به خاطر وجود آن اکبر، باب جزئیات اوسطى که همان اصغر است، مىباشد، بعد مثال مشهور این قاعده را آورده و با بیان توضیحات تکمیلى، جواب جریده را تمام کرده و مىگوید: همین مقدار، در جواب این ابهام کفایت مىکند.