اگر رویکرد آمر حرف بسیاری از نوشتههای مرمت شهری و نوسازی، تجربه کشورهای خارجی و نگاه تئوریک به مسئله بوده و نویسندگان آن دستی از دور بر آتش داشتهاند و هرگز «نوسازی» را تجربه نکرده اند، این کتاب روایت ساده و صمیمی «تجربه ای» است که صورت گرفت.
رویکردی نو به بافتهای فرسوده
1. زمانی که شاه عباس، بندرعباس را تأسیس کرد تا راه دریایی منتهی به ایران را تغییر دهد، گنجعلی خان، حاکم پیروز هرات را به کرمان آورد تا این شهر را، که در مسیر راه جدید رسم می گرفت، آباد کند.
مرکز آبادی کرمان باب عصر صفوی، ناحیه ای متروک و فرسوده بود که ساکنان آن در محله دولتخانه و سایر محلات جدید شهر، که در حاشیه شهر قدیم بنا شده بود، اقامت داشتند؛ در نتیجه حیات و رونق از مرکز شهر رخت بربسته بود. در تاریخچه کرمان آمده است که مرکز آبادی در زمان آغاز حکومت گنجعلی خان محل دزدان بود و کسی جرأت نداشت تا در هنگام تاریکی از آنجا عبور کند.
آبادانی شهر کرمان که فعالیتی در راستای راهبرد اخیر کشور بود، از نوسازی بین تاریخی آن و بافتهای فرسوده شهری آغاز شد. گنجعلیخان، پرتره دولت بومی را تحریک توسعه و ایجاد زیرساختهای اقتصادی و اجتماعی تعریف کرد. در این راستی مجموعه ایا اقتصادی- اجتماعی در مرکز شهر و در تقاطع دو راسته تاریخی که به دروازه ها ختم می شد، بنا کرد. مکان یابی آلبوم گنجعلی خان در بذر تاریخی شهر، تقویت سازمان فضایی (سیستم) و نوسازی بخش اصلی ساختار (استراکچر) شهر را به همراه داشت. پس از ایجاد آلبوم گنجعلی خان، بازرگانان به ساخت کاروانسرا و بازارهای متصل به آن پرداختند و مردم نیز در مجاورت آنها، خانه های خود را برپا کردند.
تعریف درست از بهر پرتره اجتماعی مجموعه، انتخاب کاربری های مناسب برای ایجاد تحرک در اقتصاد شهر و مکان یابی حکیمانه مجموعه در ارتباط با ارزش های پایدار سازمان فضایی شهر کرمان از عوامل اصلی موفقیت این اقدام شاه عباس در نوسازی شهر کرمان بوده است. این درایت هرگز از حاکمان پیشین کرمان چشم نشده بود. اینان توسعه آبادی را به زمینهای خالی و بلاصاحب اطراف شهر ارشاد کرده بودند.
2. بیش از 40 واحد زمان ( از تأسیس سازمان نوسازی شهر تهران می گذرد. منحنی رویش بافتهای اسقاط شهر در همۀ سالهای فعالیت سازمان نوسازی صعودی بوده است. امروزه، بیش از نیمی از ساکنان تهران باب ساختمانهای فرسوده و جز ایمن در برابر زلزله زندگی می کنند. ارزیابی کارشناسان، البته افزون از این است. برایچه چنین شده است؟
3. نوسازی امر پیچیده ایا است که مدیران شهرنشین از آن تلقی عمرانی دارند. اندیشه ساده اندیشانه دستگاههای دولتی و بومی متولی نوسازی، ساختوساز جدید به جای خانه های فرسوده است. چگونه باده توان از بهر چهارمیلیون نفر در تهران خانه نو ساخت؟ تعجیل فرسودگی باب ایران بیشتر از سرعت ساخت است. بنابراین حرف روند موجود هرگز نمی توان منحنی فرسودگی را از صعود بازداشت. چاره چیست؟
4. در سالهای 1384 تا 1387 مدیریتی بر سازمان نوسازی شهر تهران حاکم شد که حرف رویکرد علمی به سمت مسئله نوسازی، تلاش ارزشمندی را آغاز کرد. اگر چاه آن روانی در نیمه راه از حرکت باز ماند، اما در عمر کوتاه خود توانست نگاه علمی به نوسازی در ایران را پی ریزی کند. شناخت علمی و بومی از مسئله، به کارگرفتن تمام مهندسان مشاور و کارشناسان در روند برنامه ریزی و اجرا، اصیل سازی دستاوردها و انتشار آنها، تبیین مسئله برای گروههای ذی نفع و ذی نفوذ به منظور فرهنگ سازی و تأمین شرایط مقتضی نوسازی از جمله سیاستهای این دوره بود.
5. آقای پزشک «علیرضا عندلیب» اسم عامل وقت سازمان نوسازی با دقت کمنظیری اغلب برنامه ها و اقدامات دوره مذکور را ثبت کرده و در کتاب خود تحت عنوان «اصول نوسازی شهری» منتشر ساخته است. باب این کتاب رویکردهای تازه و مواجهه آنها با شرایط بومی، اصلاحات صورت گرفته در برنامه ها و نتایج به دست آمده آنها به دقت ثبت شده است. هرجا که اثری از همکاران ایشان نقل شده، از ذکر منبع کوتاهی نشده است. کتاب اصول بازسازی شهری، روایتی صادقانه و باانضباط از فعالیت گروه بزرگی از علاقمندان به محرومان ساکن در بافتهای فرسوده در این دوره است.
6. در برنامه سوم توسعه آمده بود دولت مسئول است ظرف ده سال، کلیه بافتهای فرسوده شهری را نوسازی کند. چنین اسم محالی ناشی از آمیختگی برنامهنویسان کشور بود. امروزه به سمت جرأت می توان گفت چنین خطایی تکرار نخواهد شد. به همین سیاق سمینارها و کارگاههای بی شماری ایضاً پی باب پی در گوشه و کنار شهرهای ایران بر پا می شود، تا نوسازی را بررسی کنند. بدونشک ارتقای سطح سوژه نوسازی از «مسئله عمرانی» به «مقوله اجتماعی و استراتژیک» وامدار تلاشهایی است که گزارش آن درکتاب «اصول نوسازی شهری» آمده است.
بها ارجمند کتاب «اصول نوسازی شهری» آن است که حاصل تلاقی علم و عمل است. ار رویکرد آمر بر بسیاری از نوشتههای مرمت شهری و نوسازی، تجربه کشورهای خارج و نگاه تئوریک به مسئله بوده و نویسندگان آن دستی از دور بر آتش داشتهاند و هرگز «نوسازی» را تجربه نکرده اند، این کتاب روایت ساده و صمیمی «تجربه ای» است که صورت گرفت؛ بنابراین می تواند منبع تحقیقات جدیدی باشد که پژوهشگران تحصیلات تکمیلی و دستگاههای مسئول نوسازی به آن اشتغال دارند.
7. رویکرد تشریح شده در کتاب شرعیات بازسازی شهری از جنس تجربه موفقی است که گنجعلی خان در کرمان به انجام رساند. دانستن اجزای این آزمایش و اهتمام برای تکامل آن ضرورت جامعه ماست؛ زیرا سطح بافتهای فرسوده در شهرهای ما همچنان رو به فزونی است.